اگر طبیعت چیزی را آسیب ناپذیرتر از دیگر مالکیت های انحصاری قرار داده باشد، آن یک چیز قدرت تفکر یا همان اندیشه و اندیشیدن است، ... [نمی توان گفت] انسانی، به این دلیل که دیگر انسان ها مقدار زیادتری اندیشه در اختیار دارند، سهم کمتری از آن را در اختیار دارد.

کسی که اندیشه ای را از طرف من دریافت می کند، در واقع خود ساختار تفکر را بدون اینکه اندکی از اندیشه من کم شود، دریافت می کند؛ همان طور که اگر کسی شمع مرا روشن کند، بدون اینکه موجب تاریکی در من شود، از نعمت نور بهره مند می شود.

در نگاه پر از امید توماس جفرسون۱، هیچ مانعی برای علم اندوزی وجود ندارد. هیچ کس مالک علم نیست و تمام انسان ها از آن سهم دارند – در این صورت جهان غنی تر می شود. دو قرن بعد، زمانی که دانش قسمت اعظم اقتصاد را زیر سیطره خود گرفت، جملات جفرسون جلای بیشتری پیدا نمود. سرمایه یکی از موانع بزرگ بر سر راه وارد شدن به اقتصاد بوده است، و این روز ها اندیشه یک سرمایه است. اگر به دست آوردن سرمایه به مانند بهره مندی از نور آسان بود، آن گاه دیگر هیچ مانعی برای وارد شدن به دنیاهای مختلف وجود نداشت.

یک خداحافظی تمام عیار با انحصار.اما چگونه است که آمریکا، به عنوان یکی از بزرگ ترین مواردی در طول تاریخ که اعتراضات زیادی به انحصار در آن شده است، باعث آشفتگی در بازارهای مالی شد؟ و چگونه است که روز به روز انحصارات جدیدی در فضای سایبری ساخته می شوند؟ دلیل این است که اندیشه ها مانند پول آزاد که جفرسون آن ها را در حالت طبیعیشان در نظر گرفته بود، نیستند. ارمغان دولت ها این است که حق مالکیت را برای اندیشه ها نیز قائل شده اند؛ در صورتی که اگر سیستم مشکل داشته باشد، این اندیشه ها در برابر انحصارگران بی دفاع و آسیب پذیر می شوند.

حقوق مالکیت در جهان کابلی

شرکت مایکروسافت در بسیاری موارد مثال خوبی برای انحصارگری است که شرکت های رقیب کوچک را از میدان به بیرون می راند. اما در پشت پرده یک نگرانی معقول در مورد آسیب پذیری جهان کابلی در مقابل انحصارگری وجود دارد. ارزش هر کالایی (برای مثال سیستم عامل یک کامپیوتر) به طور روز افزونی به میزان استفاده از آن و تعداد استفاده کنند گان آن وابستگی پیدا می کند؛ بنابراین یک محصول جدید که می خواهد وارد میدان رقابت شود، امیدی به پیروزی بر محصولاتی که به طور وسیعی از آن استفاده می شود (مانند ویندوز) ندارد. کارشناسان آمریکایی نسبت به شروع این نوع انحصار هشدار داده اند.

این نوع انحصارات سیاست های اعمالی بر اختراعات را عجیب تر نیز می کنند. اختراعات مهم ترین شکل حقوق مالکیت فکری هستند؛ زیرا این نوع از مالکیت فکری به مالک آن این اجازه را می دهد که اندیشه اش را تنها در یک کاغذ نگه ندارد، بلکه آن را در کار خود نیز حفظ نماید و نمایان سازد. هدف این است که مخترع تشویق شود تا در آینده نیز به اختراع بپردازد. جامعه بین مزایای مبادله آزاد تفکرات و دستاوردهایی که از اختراعات در آینده به دست می آیند، توازن ایجاد می کند. معنای مستقیم این ایجاد توازن این است که حق انحصار قانونی برای اختراع کننده تا ۲۰ سال بعد از کاربردی شدن اختراع وجود دارد.

تعداد اختراعات روز به روز افزایش می یابد: در سال گذشته، موسسه ثبت اختراعات و نشان های تجاری آمریکا، حدود ۱۶۱ هزار اختراع را ثبت نمود که دو برابر تعداد سالانه در ۱۰ سال پیش است. یکی از دلایل این موضوع رشد ارزش دانش نسبت به دیگر سرمایه ها است؛ بنابراین طبیعی است که کمپانی ها به دنبال در اختیار گرفتن مقدار بیشتری از آن باشند.

اما دلیل دیگر این رشد، ثبت اختراعات در حوزه هایی است که این تفکر در مورد آنها وجود داشت که اختراعی در آنها صورت نمی گیرد، مانند نرم افزارهای کامپیوتری، مهندسی ژنتیک و از همه مهم تر روش های تجارت اینترنتی.

موسسه ثبت اختراعات آمریکا اخیرا در حوزه روش های تجارت اینترنتی، انحصاراتی را در مورد ایده های ساده ای مانند خرید گروهی، متخصصانی که به صورت آنلاین به سوالات پاسخ می دهند، خرید با یک کلیک و مزایده معکوس، تخصیص داده است.

سازمان ثبت اختراعات می گوید هیچ دلیلی برای عدم ثبت اختراعات این چنینی ندارد: این اختراعات ضوابط مربوط به اینکه ایده های زمینه ساز اختراعات باید بدیع، مفید و خلاقانه باشند را رعایت کرده اند. اما یک سوال بزرگ پیش می آید: آیا این قوانین که در دو دهه گذشته به ندرت عوض شده است، همچنان مثمرثمر واقع می شود؟ جواب قاطع سازمان ثبت اختراعات به این سوال این است که ماندگاری این قانون ها، گواه و شاهدی بر موفقیت آنها است و همانطور که مشاهده می شود پیشرفت عظیمی که در تکنولوژی به وجود آمده، متاثر از همین قوانین است. مخترعان بزرگ تاریخ صاحب بسیاری از این اختراعات هستند. ادیسون همچنان به عنوان یک رکورددار در این زمینه ۱۰۹۳ اختراع ثبت شده دارد. اما بدون این حفاظت و امنیت متاثر از قوانین، این مخترعان دچار مشکل نمی شدند.

اینترنت در نیاز به وجود چنین قوانین سفت و سختی، شک و شبهه ایجاد کرده است. تا همین چند سال پیش، یک منطقه آزاد برای اختراعات وجود داشت که ایده ها به راحتی می توانستند در آن مبادله شود و انسان های باهوش همچنین سرمایه وارد این میدان می شده اند. اما این مخترعان نیازی به مشوق هایی که توسط قوانین ارائه شده است ندارند. مشکل قانون این است که تفاوتی بین مشوق هایی که برای سرمایه گذاری در تکنولوژی های مختلف نیاز است، قائل نیست.

این قوانین به همان میزان که برای یک ایده که در حمام به ذهن کسی رسیده است، برای یک دارو که سال ها طول می کشد تا به بازار برسد و میلیون ها دلار در این راه هزینه می برد، امنیت ایجاد می کند. حتی جف بزو۲، موسس سایت آمازون و دارنده حق اختراع تعدادی از روش های تجارت، در یک نامه سرگشاده در اینترنت اعلام کرده است که اختراعات در زمینه نرم افزار و روش های تجارت باید طول عمر کمتری نسبت به دیگر اختراعات داشته باشند. به نظر او این تفاوت طول عمر حدود ۳ تا ۵ سال است.

مخترعان همچنان به حفاظت و امنیت نیاز دارند، اما امنیت موجود برای آنها بسیار زیاد است. آمریکا نیاز دارد که این نظام «متناسب برای همه» را به چند قسمت تقسیم نماید و آن را با نظامی جایگزین نماید که جوابگوی سرمایه گذاری های موجود در دنیای اختراعات باشد.

اختراعات باید در انواع مختلف دسته بندی شوند، در غیر این صورت نظام قوانین کنونی باعث ایجاد مشکلات زیادی می شود. دادگاه عالی ایالات متحده این موضوع را در سال ۱۸۸۲، زمانی که در مورد پره موتور قایق ها قانون وضع می کرد، پیش بینی کرده بود: «ایجاد مزایای منحصر به فرد این چنینی بیشتر به عنوان مانعی برای اختراع عمل می کند تا مشوق و محرک آن. این مزایا باعث به وجود آمدن یک طبقه متفکر و اندیشمند می شود که این طبقه به تماشای پیشروی امواج پیشرفت بشر می نشینند و کف های این امواج را به شکل انحصار در اختراعات در می آورند، که به آنها این امکان را می داد که بدون کمک به پیشرفت واقعی هنر و صنعت، مالیات هنگفتی بر صنعت کشور اعمال نمایند.»

مترجم: پیمان شمسیان
منبع: اکونومیست